GWARA WARMIŃSKA

Gwara Warmińska

Gwara warmińska powstała w wyniku pomieszania się różnych gwar polskich. Głównie były to wielkopolskie  gwary chełmińsko-dobrzyńskie i sąsiednie gwary Mazowsza.

Gwara warmińska do XIX w. pozostawała  pod wpływem literackiego języka polskiego Był to język religijny.

Gwara warmińska, mimo że pochodziła od dialektu mazowieckiego charakteryzowała się brakiem mazurzenia .Jednak występował w niej proces jabłonkowania  Warmiacy gwarą mówili bardziej miękko. Stąd Warmia w wersji warmińskiej to Warńija, a warmiński – warńijski.

Główne różnice między gwarą, a językiem polskim

Miękkie i-zi po spółgłoskach dźwięcznych  b i w , a stawało się nieme np.;

bierze-bzierze    kobieta-kobziita   wino-zino   wiosna-ziosna

Stawianie Ł przed O np.:

Ołtarz - łutarz ,   Orać-łurać

Średniowieczna deklinacja i koniugacja

 mamy – mawa, będziemy – będziewa, będziecie – będzieta, biłem – bziłem, człowiekowi – człozieku, żon – żonów

Dane niemieckie z 1910 podają , że gwara warmińska zanikała. Mówiło w niej 42,7% ludności południowej Warmii. Ostateczny zanik gwary nastąpił w latach 70-80 XX w. w związku z wyjazdami Warmiaków do Niemiec Zachodnich. Poniżej prezentujemy fragment tekstu w gwarze warmińskiej. Czy jesteście w stanie go zrozumieć?

„Pozawczoram z rena po frysztyku kobziyty sobzie co do roboty nolazły, a mym wsiedli w ołto i pojechalim do Łolstyna. Pozietrze buło sprowdy psiankne, tedy łostazilim ołto na łustrzyżónam parkplacu, coby noma żodan szpiglów nie łuder abo i ziankszy szkody nie łuczyniuł i poślim psiechtó na Stare Mniasto na wspomninki ło kedajszam Łolstynie. Gdzie sia człozieku nie łobglóndniesz wszandzie jenaczy tero wyglóndo. Jek am ślypsie zawer, zaro mi sia stary Łolstyn przymarzu”.

Na wszelki wypadek zamieszczamy także tłumaczenie na język polski.

„Przedwczoraj z rana po śniadaniu kobiety znalazły sobie jakieś zajęcie, a my wsiedliśmy do samochodu i pojechaliśmy do Olsztyna. Pogoda była naprawdę piękna, więc zostawiliśmy auto na strzeżonym parkingu, żeby nam ktoś lusterek nie powyrywał albo i większych szkód nie narobił, i poszliśmy pieszo na Stare Miasto powspominać o niegdysiejszym Olsztynie. Gdzie się nie obejrzysz, wszystko teraz inaczej wygląda. Ledwie przymknąłem oczy, zaraz mi się stary Olsztyn przypominał”.

Wiadomości zaczerpnięte z Wikipedii

Opracowała Karolina Wójtowicz